Bir pilotun harita üzerinde cizim ve ölçmede yapmak zorunda oIduğu dört işlem vardır. Bunlar;
• Mevkiyi işaretlemek.
• Hatları çizmek.
• Mesafeyi ölçmek.
• Hattın istikametini ölçmek.
Ölçme, harita üzerindeki mesafe ve istikametin ölçülmesi demektir. Gerekli araçIar ise cetvel, pergel ve minkaledir.
Coğrafi koordinatlar
Arazi veya harita üzerindeki bir noktanın kabul edilen bir başlangıç sistemine göre yerini bulmak için haritalara çizilen çizgilere Koordinat Sistemi denir. Bu sistemde noktanın yerini belirlemeye yarayan elemanlara ise koordinat denir.
Coğrafi koordinatlar paralel ye meridyen dairelerinden oluşur. Dünyayı kuzey ve güney yarım küre diye ikiye ayıran ekvatora göre paralel dairelere “Paralel” veya “Enlem” daireleri denir. Ekvatorun kuzeyin dekilere kuzey paralelleri, güneyindekilere güney paralelleri denir. Paralel daireler kuzey ve güneyde 90’ar olmak üzere toplam 180 tanedir.
Ekvatora dik olan ve kutuplarda birleşen dairelere de “Meridyen” veya “Boylam” daireleri denir. Meridyenler 180 doğu ye 180 batı olmak üzere toplam 360 tanedir. Başlangıç meridyeni Londra Greenwich Meridyeni’nden geçmektedir.
Coğrafi koordinatla yer bildirimi.
Bir harita dahilindeki nokta veya yerlerin tayini, paftanın coğrafi koordinatları yardımı ile sağlanabilir. Bunun için önce, bildirimi yapacak noktadan geçmek ye pafta kitabesini paralel olmak üzere geçirilen çizgilerin, Bati-Doğu ve Güney-Kuzey kitabe çizgilerini kestiği noktaları tespit etmek gerekir. Bundan sonra haritanın (paftanın) Bati-Güney köşesinin coğrafi değerleri alınır.
örnek:
Kuzey — K 38 00’ 00” (enlem)
Doğu — D 35 37’ 30” (boylam)
Daha sonra noktadan geçen paralellerin kitabe kenarlarını kestikleri yerlerdeki derece, dakika kiymetleri okunur. Son olarak ta (özeilikle hassas ölümlerde) dakika kesirleri küçük bir hesapla saniye cinsinden bulunur.
Pusula ve kullanılması
Pusula haritanın yönüne konulması arazide istikamet ve açıların ölçülmesi için Kullanılan basit bir alettir. Bütün pusulaların dış görünümleri farkli olsa da ölçüm prensipleri hepsinde de aynıdır
Pusula kuilanılırken daima yatay tutulmalı ye sarsıntısız bir yere konularak gözlem yapılmalıdır. Pusula iğnesi çok ince bir destek üzerine oturtulmuş ve dengelenmiştir. Bir çarpma pusulayı kullanılamaz duruma getirebilir. Kullanılmadığı zaman kapatılarak kılıfına konulmalıdır.
Pusulanın doğru olarak kullanılabilmesi için aşağida belirtilen tesis ve malzemelerden karşılarında belirtilen mesafe kadar uzak tutulmasi gerekir.
• Yüksek gerilim ye enerji hatlarından:55 metre
• Tank, top ye kamyonlardan:18 metre
• Telgraf, telefon hatları ve dikenli tel çitlerden 10 metre
• Çeşitli tip silahlardan ye çelik malzemelerden: 2 metre