Yaralının yanına güvenli bir şekilde ulaştıktan sonra ilk yapılması gerekenler: 

BİRİNCİL DEĞERLENDİRME : 
Amaç: Hayati tehlike yaratan unsurları belirlemek ve müdahale etmek. 
Eğer kazazede bilinçsiz bir durumda bulunursa ilk önce hafif sallayıp, "iyi misin?" diye sorarak tepki kontrolü yapılır. Bu arada yaralının başı tutularak, ani tepki verirse omurilik yaralanması önlenir. 

A- HAVAYOLU (Airway) ; 
Burun ve ağızdan başlayarak alınan havanın akciğerlere ulaşmasını sağlar. Solunumun yapılabilmesi için bu yolun tamamının açık olması gerekir. Ağzın içinde görülen mekanik engeller varsa uzaklaştırılmalıdır. 



Bilincini kaybetmiş bir kazazede de en yaygın hava yolu engeli, dilin arkaya kaymasıdır. 



Havayolu açma teknikleri; Bir el alından diğer el çeneden tutarak kafayı hafif geri itip, çeneyi yukarı kaldırarak çoğu zaman hava yolu açılabilir. Eğer boyunda omurilik zedelenmesinden şüpheleniliyorsa, alt çeneyi üst çenenin önüne itme yöntemi kullanılır. 



Eğer solunum kendiliğinden başlamazsa, göremediğimiz kısım olan soluk borusunda tıkanıklık olup olmadığını kontrol etmek için, yardımcı solunum uygulamasına başlanır. Bunun için kazazedenin burnunu kapatıp, ağzından içeriye hava üflemeye çalışılır. Başarılı olmazsa kazazedenin başı oynatılarak tekrar denenir. Eğer hala hava girmiyorsa kalçasının yanına diz çöküp, 5 karın baskısı yapılır, ağzı temizlenip tekrar nefes verme denenir. 

B- SOLUNUM (Breathing) ; 
Kazazede konuşmuyor ve tepki vermiyorsa, solunumunu kontrol etmek için ağzını açın ve kulağınızı yaklaştırarak herhangi bir hava hareketi için göğsüne bakın, dinleyin ve hissedin. Eğer nefes kontrolünüz hiçbir solunum hareketinin olmadığını gösterirse ve verdiğiniz nefesler içeri giriyorsa, bu kazazedenin hava yolunun açık olduğunu fakat kullanmadığını gösterir, solunum durmuştur. Bu kazazedeye nefes vermeye devam etmek gerekir. İlk iki tam nefesten sonra, 10 sn. ara verip nabız kontrol edilir, eğer kalp atıyorsa her 5 sn. de bir nefes vermeye devam edilir. 



C- DOLAŞIM (Circulation) ; 
Kan dolaşımının devam edip etmediği nabız kontrolü yapılarak anlaşılır. İki yada üç parmak, soluk borusu ve geniş boyun kasının arasında, tam çene ekleminin altındaki hizada bulunan şahdamarının üzerine yerleştirilir ve nabız hissedilmeye çalışılır. 



Eğer nabız hissedilmiyorsa dolaşım durmuş demektir. Kalp durmuş olabilir yada vücutta ciddi bir kanama vardır. Kanama kontrolü yapılmalıdır. Süratli bir görsel kontrol, şiddetli bir kanamanın farkına varmak için genelde yeterlidir ama her zaman değil ! Kalın kışlık giysiler giyen birinin elbiselerinin içi kontrol edilmeli. Kum, kaya ya da kaybedilen kanı gizleye bilecek bir zeminde bulunan yaralının vücudunun altıda kontrol edilmeli. Ciddi kan kaybı ayrıca iç kanama yoluyla da olabilir. 

D- FELÇ (Disability) ; 
Omurilik, omur kemiklerinin içindeki kanalda aşağıya kadar uzanır. Eğer sinirsel iletim yaralanma sonucu kesilirse, sonuç kalıcı felç ya da ölüm olabilir. Yaralanma mekanizmasına bakılarak omurilik zedelenmesi olup olmadığından şüphelenilir, örneğin; Hastanın bilincini kaybetmesine neden olanlar. Boynun kırılmasına yol açabilecek yüksekten düşme ve dalış kazaları gibi kazalar. Hastada boyun ağrısına yol açan yaralanmalar. Hastanın bilinç seviyesi kontrol edilmelidir. Bilinçli, Sözlü uyarana cevap, Ağrılı uyarana cevap yada Tepkisiz mi olduğu tespit edilir(BSAT). Uzuvlarında el ve ayaklarında his kaybı,uyuşukluk olup olmadığı kontrol edilir. Yaralının hareket etmesi engellenerek sabitlenir. 

E- ÇEVRESEL FAKTÖRLER (Environment) ; 
Çevresel faktörler yaralının yaşam şartlarını ve güvenliğini tehdit edebilir. Hava sıcaklığı vücut ısısının düşmesine neden olabilir, çığ veya taş düşme tehlikesi olabilir. Bu durumda yaralı ,mümkün olduğunca erken ve güvenli bir şekilde çevresel faktörlerden korunmalıdır. Bu ilk değerlendirmeyi yaparken, bir adımda sorunla karşılaşıldığında, diğerine geçilmeden önce mutlaka giderilmelidir. Hava yolu tıkalı olan birinden solunum yapmasını beklemek doğru olmaz

 

Doğa sporlarıyla uğraşıyorsanız, bir gün kaza geçiren bir dostunuza, takım arkadaşınıza yada bir yabancıya ilk yardım uygulamak zorunda kalabilirsiniz. Böyle durumlarda sahip olduğunuz ilk yardım bilgisi ölümle yaşam arasına bir çizgi çizer. Karşılaştığınız kazazedenin yaşamak için tek şansı siz olabilirsiniz. Bu kadar hayati bir önem taşıyan temel ilk yardım bilgilerini mutlaka öğrenmelisiniz. İlk yardım kurallarına uyularak yapılacak bir müdahale hayat kurtarıcı olabileceği gibi, bilgisizce yapılacak hareketler kazaya uğrayanı daha da kötü bir duruma sokabilir. Bu nedenle ilkyardımda bulunacak kişinin hem yeterli bilgiye sahip olması hem de ilkyardım sorumluluğunu üstlenebilmesi gerekir. 

Doğada ilkyardım uygulamalarında, temel ilk yardım prensipleri aynen geçerlidir. Fakat zorlukları da oldukça fazladır. Bir sağlık kuruluşuna ulaşmak günler sürebilir, eldeki kaynaklar kısıtlı olabilir. Yardım edebilecek insan sayısı yetersiz, bazen tek başınıza olabilirsiniz. Malzemelerinizde ancak yanınıza aldığınız ilk yardım çantasındakiler kadar olacaktır.Hava sıcaklığı yaşam koşullarına elverişli olmayabilir. İçinde bulunduğunuz coğrafya da sizi çok zorlayabilir, dere geçişleri yapmanız, tepeler aşmanız gerekebilir. Bütün bunlar düşünüldüğünde paniğe kapılmamalı ve temel ilk yardım prensiplerini harfiyen uygulamalısınız. 
Dur, Düşün ( Kaç kişiyiz?,nerdeyiz?, elimizdeki malzeme ne? ), Gözlemle (yaralının durumu ne? ), Planla ve Uygula. 

Asla mevcut olandan daha fazla kazazede oluşmasına izin vermemelisiniz. Sıklıkla karşılaşılan bir durum, heyecanla yardıma koşanların ek kazalara uğramaları, yaralanmaları ve bazen hayatlarını yitirmeleridir. Yaralının yanına yaklaşmadan önce bölge güvenliği kontrol edilmeli, Eğer bir tehlike varsa ortadan kalkması sağlanmalı. Bu kendi güvenliğiniz,ekip arkadaşınız, yaralı ve çevredekilerin güvenliğini sağlamak için önemlidir. Kaza mekanizmasını öğrenmeye çalışmalısınız. Ne oldu?, Nasıl oldu?. Bu size yaralının durumu hakkında, nelerden şüphelenmeniz gerektiği konusunda fikir verecektir. Aynı zamanda çevrede başka yaralılar olup olmadığı da gözden kaçırılmamalıdır. Tüm bunlar ilk yardım uygulamasına başlamadan önce, atlanmadan 1-2 dakika içerisinde çabucak yapılmalıdır. 

Bir Kaza Anında Yapılacaklar 

Kaza ne olursa olsun, ilkyardımı yapacak olan kişinin sakin, hızlı ve doğru hareket etmesi şarttır. 
1) Olay yerinin güvenliğinden emin olun. 
2) Başkalarından yardım isteyin. 
3) Birincil gözlemi tamamlayın. (A-B-C-D) 
- kazazedenin havayolunun açık olduğundan, 
- nefes alıp verdiğinden, 
- yeterli kan dolaşımı olduğundan emin olun. 
- ciddi kanamaları durdurun
- kalıcı felci engelleyin
4) Detaylı gözleminizi tamamlayın
- hayati bulguları kontrol edin
- fiziksel muayeneyi gerçekleştirin
- yaralı ile konuşun